Arapça, derin anlamlar, hayat dersleri ve bilgelik barındıran atasözleri ve deyimlerle dolu zengin bir dildir.
Bir dizi makale boyunca, Arap atasözlerini çeşitli konular etrafında inceledik. Bugün ise, Arap atasözlerinin kendine özgü bir kategorisine odaklanacağız; güzel benzetmeler içeren atasözleri.
Bu sözler; doğa unsurları, vahşi yaşam, tarihi figürler ve sembollerle yapılan anlamlı karşılaştırmalar içerir. Yazının daha ilgi çekici olması için, her bir atasözü açıklanacak ve Türkçe karşılığı da sunulacaktır.
Günlük konuşmalarınızda kolaylıkla kullanabileceğiniz bu 10 güzel deyimle Arapça kelime dağarcığınızı zenginleştirmeye hazır olun!
Karşılaştırma (Mukayese) Yapısı Kullanan Hikmetli Arap Atasözleri
Bu yazıda yer alan tüm Arap atasözlerinin ortak bir dilbilgisel yapıyı paylaştığını belirterek başlayalım:
Hepsinde sıfatların karşılaştırma (mukayese) hâli kullanılmıştır.
Arapçada karşılaştırmalı sıfatlar genellikle “أفعل (af‘al)” kalıbıyla oluşturulur.
Aşağıdaki örneklere göz atalım:
Güzel – Daha Güzel
Cemil - Ecmel
جميل - أجمل
Zeki – Daha Zeki
Zeki-Ezka
ذكيّ - أذكى
Büyük – Daha Büyük
Kebir - Ekber
كبير - أكبر
Arapçada bu yapıya üstünlük derecesi denir ve Arapça karşılığı “اسم التفضيل” (ismu tafdil) olup, kelime anlamı olarak “tercih ismi” anlamına gelir.
Bu, sıfatların karşılaştırma (örneğin: أصغر – “daha küçük”) ve üstünlük (örneğin: الأصغر – “en küçük”) anlamlarında kullanıldığı özel bir sıfat yapısıdır.
Bu yapılar çoğu durumda cinsiyete ya da sayıya göre değişiklik göstermez; yani eril, dişil ya da çoğul kullanımlarda genellikle aynı şekilde kalır.
Anlamlı Benzetmeler İçeren Arapça Atasözleri
1
Dağdan daha ağır.
Eskalu min cebel
أَثقَلُ مِن جَبَل
Ağır – Daha Ağır
Sakil-Eskal
ثَقيل - أَثْقَل
Bu Arapça ifade, fiziksel ya da duygusal olsun, son derece ağır bir yükü anlatmak için kullanılır. Omuzlarınızda Everest Dağı’nın ağırlığını taşıdığınızı hayal edin, işte bu kadar yoğun!
- Kültürel Bağlam: Arap kültüründe dağlar genellikle güç ve sağlamlık sembolüdür, ancak aynı zamanda aşılması zor engelleri temsil eder. Bu deyim, o kadar büyük bir zorlukla karşılaşmayı ifade eder ki, üstesinden gelmek neredeyse imkansızdır.
- Türkçe Karşılığı: “Omuzlarımda bir yük var”.
2
Kargadan daha dikkatli.
Ahzaru min ğurab
أَحذَرُ مِن غُراب
Dikkatli – Daha dikkatli
Hazir-Ahzar
حَذر - أَحذَر
Kargalar keskin içgüdüleri ve temkinlilikleri ile bilinir. Bu Arapça atasözü, hareket etmeden önce her şeyi iki kez kontrol eden biri gibi ekstra dikkatli olmayı anlatır.
- Kültürel Bağlam: Arap kültüründe kargalar, zeki ancak temkinli kuşlar olarak görülür. Bilgelik ve hayatta kalma ile ilişkilendirilen bu kuşlar, uyanıklığın güçlü bir simgesidir.
- Türkçe Karşılığı: “Tedbirli olmak daha iyidir” veya “Tilki kadar dikkatli”.
3
Köpekten Daha Koruyucu.
Ahrasu min kalb
أَحرَسُ مِن كَلب
Korumak – Daha çok koruyan
yaharis-Ahras
يحرس - أَحَرَس
Köpekler sadık ve koruyucu hayvanlar olup, her zaman tetikte olurlar. Bu Arapça deyim, tıpkı bölgesini koruyan bir bekçi köpeği gibi, aşırı derecede dikkatli ve koruyucu bir kişiyi tanımlamak için kullanılır.
- Kültürel Bağlam: Arap kültüründe köpekler, özellikle kırsal bölgelerde yüzyıllardır hem arkadaş hem de koruyucu olarak önemli bir yere sahiptir. Sürüyü koruyan köpekler, sadakat ve uyanıklığın sembolü olarak görülür.
- Türkçe Karşılığı: “Bekçi köpeği gibi tetikte” ya da “Gözü hep üzerinde”.
4
Şah Damarından Daha Yakın.
Adna min hablil warid
أَدنَى مِن حَبلِ الوَريد
Yakın - Daha Yakın
Dani-Adna
داني - أَدنَى
Bu şiirsel ifade Kur’an-ı Kerim’den gelir ve olağanüstü bir yakınlığı ifade eder; kendi kalp atışınızdan bile daha yakın. Kaf Suresi 16. ayette Yüce Allah şöyle buyurur:
“Andolsun, insanı Biz yarattık ve nefsinin ona fısıldadıklarını da biliriz. Biz ona şah damarından daha yakınız.” – Kaf Suresi, 16. Ayet
Bu deyim, derin bir bağ ya da sürekli hissedilen bir varlığı tanımlamak için sıkça kullanılır.
- Kültürel Bağla: Şah damarı hayat için hayati bir organdır. Bu söz, tarif edilen bağın ne kadar derin ve vazgeçilmez olduğunu vurgular.
- Türkçe Karşılığı: “Gölgesinden bile yakın”, “Kalbime en yakın”.
5
Basra’daki hurmadan daha ucuz.
Erhasu mine't-temri fil-Basra
أَرخَصُ مِنَ التّمرِ في البَصرة
Ucuz – Daha ucuz
Rahis-Erhas
رخيص - أرخص
Irak’ın Basra şehri, hurma bolluğuyla ünlüdür. Bu deyim, son derece ucuz ya da fazlasıyla yaygın bir şeyi tanımlamak için kullanılır.
- Kültürel Bağlam: Hurma, Arap mutfağının ve kültürünün temel unsurlarından biridir. Basra, dünyadaki en büyük hurma üretim merkezlerinden biri olarak bilinir. Bir şey Basra’daki hurma kadar bol olursa, haliyle değeri de o kadar düşük olur.
- Türkçe Karşılığı: “Sudan ucuz”, “Bedavadan biraz pahalı”.
6
Rüzgârdan daha hızlı
Esraʻu mina-rrih
أَسرَعُ مِنَ الريح
Hızlı – Daha hızlı
Seryʻ-Esraʻ
سَريع - أَسرَع
Bu deyim tamamen hız ile ilgilidir. Bir kişinin ya da şeyin şimşek gibi hızlı hareket ettiğini ifade etmek için kullanılır.
- Kültürel Bağlam: Arap coğrafyasındaki çöl rüzgârları, hem hızları hem de kuvvetleriyle bilinir. Bu deyim, o rüzgârlar kadar hızlı ve etkileyici bir hareketi betimlemek için kullanılır.
- Türkçe Karşılığı: “Şimşek gibi”, “Işık hızında”, “Jet gibi”.
7
Lokman’dan daha bilge.
Ehkamu min Lukman
أَحكَمُ مِن لُقمان
Bilge – Daha bilge
Hakim-Ahkem
حكيم - أحكم
Bu deyim, son derece akıllıca kararlar alan veya derin bilgiye sahip bir kişiyi tanımlamak için kullanılır.
- Kültürel Bağlam:
Lokman (Lukman), Arap ve İslami geleneklerde hikmetiyle tanınan efsanevi bir figürdür. Kur’an-ı Kerim’de Lokman Suresi’nde adı geçer ve oğluna verdiği öğütlerle bilinir. Diğer kültürlerde Hz. Süleyman ile karşılaştırılabilecek kadar büyük bir bilgelik sembolüdür. - Türkçe Karşılığı:
- “Süleyman kadar bilge”.
- “Sözü ölçülü, hükmü derin biri”.
8
Kor ateşten daha sıcak.
Aharru minal jamr
أَحَرُّ مِنَ الجَمر
Sıcak – Daha sıcak
Harr-Aharr
حارّ - أحرّ
Bu deyim, son derece sıcak olan bir şeyi tanımlamak için kullanılır. Bu sıcaklık gerçek anlamda (ateş gibi) olabileceği gibi, mecazi anlamda (öfke, tutku ya da aşk gibi yoğun duygular) da olabilir.
- Kültürel Bağlam:
Arap kültüründe ateş ve kor, genellikle yoğun duyguların—özellikle öfke, aşk veya ihtirasın—sembolü olarak kullanılır. Bu deyim, içten içe yakan bir durumu veya kişiyi tanımlamak için ideal bir ifadedir. - Türkçe Karşılığı:
- “Alev alev yanıyor”.
- “Aşkla kavrulmak”.
9
Baldan daha tatlı.
Ahla minel ʻasl
أَحلَى مِنَ العَسل
Tatlı – Daha tatlı
Hulv-Ahla
حلو - أحلى
Bu deyim, aşırı derecede tatlı bir şeyi veya kişiyi tanımlamak için kullanılır. Anlam hem gerçek (örneğin tatlı bir yiyecek) hem de mecazi (nazik bir insan, mutlu bir an, tatlı bir söz) olabilir.
- Kültürel Bağlam:
Bal, Arap kültüründe tarih boyunca sağlık, bolluk ve tatlılık sembolü olmuştur. Bu deyim, hem damakta kalan lezzet hem de gönülde kalan iyilik için kullanılır ve “tatlılık” kavramına verilen değeri yansıtır. - Türkçe Karşılığı:
- “Bal gibi”.
- “Dilinden bal damlıyor”.
10
Kelebekten daha hafif
Ehaffu min faraşah
أَخَفُّ مِن فَرَاشَة
Hafif – Daha hafif
Hafif-Ehaff
خَفيف - أَخَف
Bu deyim, son derece hafif bir şeyi tanımlamak için kullanılır. Bu hafiflik hem fiziksel (örneğin tüy gibi) hem de mecazi (örneğin tasasız, özgür bir ruh hâli) olabilir.
- Kültürel Bağlam:
Arap kültüründe kelebekler zarafet, hafiflik ve özgürlüğün sembolüdür. Bu deyim, neredeyse çaba gerektirmeyecek kadar hafif ve nazik bir durumu ifade eder. - Türkçe Karşılığı:
- “Tüy kadar hafif”.
- “Havada süzülür gibi”.
Son Söz
Bal kadar tatlı okuyucularımıza sesleniyoruz:
Bu 10 Arapça deyimi ve karşılaştırmalı ifadeleri beğendiğinizi umarız. Her biri, Arap kültürünün içinden gelen derin anlamlar ve bilgelikler taşır.
Bu deyimleri bir yere not edin ki, bir sonraki güzel benzetmenizde kolayca kullanabilesiniz.
Eğer bu deyimler Arapçaya olan ilginizi artırdıysa, bir adım daha ileri gidin!
Arapça öğrenmek, zengin bir kültürü keşfetmenize ve milyonlarca insanla iletişim kurmanıza kapı açabilir.
Bugün AlifBee uygulamasını indirin ve Arapça yolculuğunuza başlayın!
