İnsanlar Arapçanın dünya genelinde 25 ülkenin resmî dili olduğunu öğrendiklerinde, çoğu zaman bu ülkelerde yaşayan herkesin aynı dili konuştuğunu varsayar. Oysa durum böyle değildir.
Arapça hakkında konuşurken, iki ana alt kategoriden bahsetmek gerekir. Bunlardan ilki, resmî ortamlar, e-postalar, medya, eğitim, kitaplar vb. için kullanılan Modern Standart Arapça (MSA)’dır. Diğeri ise günlük konuşma dili olan Halk Arapçası’dır.
Halk Arapçasının birçok çeşidi vardır. Hatta ülkeden ülkeye büyük farklılık gösterebilir. Bazen bu farklılık öylesine büyüktür ki, iki farklı ülkeden Arapça konuşan kişiler birbirini anlamakta zorlanabilir.
Artık bu gerçeği bildiğinize göre, muhtemelen kendinize şu soruyu soruyorsunuz: “Hangi Arap lehçesini öğrenmeliyim? Hangisini seçmeliyim?” Bu yazıda, sizin için doğru olan lehçeyi seçmenize yardımcı olacağız.
Arapçanın Birden Fazla Lehçesi Var mı?
Yukarıda anlattıklarımızdan da açıkça görüldüğü üzere, cevabımız evet. Arapçanın birçok lehçesi ve varyasyonu vardır. Arap dünyasındaki her ülkenin kendine özgü bir lehçesi bulunur; hatta aynı ülke içinde, şehirden şehre küçük değişiklikler bile görülebilir.
Arap lehçelerini sınıflandırmanın en kolay yollarından biri, onları bölgelere göre ayırmaktır. Genellikle şu şekilde kategorize edilirler:
1. Mağrip Arapçası
Bu grup, Fas ve Cezayir gibi Batı Arap ülkelerinin lehçelerini kapsar. Berberi ve Roman dillerinden, özellikle Fransızcadan izler taşır. Bu gruptan örnekler: Fas Arapçası, Tunus Arapçası, Libya Arapçası.
2. Mısır-Sudan veya Nil Lehçeleri
Adından da anlaşılacağı üzere, Nil Nehri çevresindeki ülkelerin dillerini kapsar. Kıpti ve Nübye dillerinden etkilenmiştir. Örnekler: Sudan Arapçası, Mısır Arapçası.
3. Mezopotamya Arapçası
Dicle ve Fırat nehirleri çevresindeki ülkelerde konuşulur. Aramice ve İran dilleri gibi eski dillere dayanır. En yaygın olarak Irak’ta kullanılır.
4. Levanten Arapçası
Levant bölgesine ait lehçeler; Kenanî, Aramice gibi eski dillerin yanı sıra Türkçe gibi başka dillerden de etkilenmiştir. Suriye, Ürdün, Filistin ve Lübnan’da yaygın olarak konuşulur.
5. Körfez Arapçası
Arap Yarımadası’na yakın ülkelerde yaygındır. Güney Arabistan dillerinden etkilenmiştir. Suudi Arabistan, Kuveyt, Katar, Yemen, Umman ve Birleşik Arap Emirlikleri’nde konuşulur.
Klasik Arapça mı, Lehçe mi Öğrenmeliyim?
Klasik Arapça, kutsal Kur’an’ın yazıldığı eski Arapça formuna verilen isimdir. Günümüze kadar ulaşabilmiş tek eski Arapça biçimidir.
Klasik Arapça bir konuşma lehçesi değildir. Ancak Kur’an-ı Kerim’i okumak ve anlamını kavramak isteyenler için öğrenilmesi son derece önemlidir. Ayrıca eski Arapça kitapları veya tarihî el yazmalarını okumak isteyenler için de faydalıdır.
Klasik Arapça öğrenmek için şu adımları izlemelisiniz:
1. Gerekli Kur’an Kelime Dağarcığını Öğrenin
Eğer Arapça öğrenme amacınız Kur’an-ı Kerim’i okuyabilmekse, ilk yapmanız gereken şey onda sık geçen kelimeleri öğrenmektir. Arapça öğretiminde kullanılan birçok kitap, günlük yaşamda kullanılan (örneğin alışverişle ilgili) kelimeleri öğretir; ancak bunlar Kur’an’da geçmez.
Kur’an’da en çok kullanılan kelimeleri içeren özel listeler mevcuttur. Kur’an’daki en sık geçen ilk 100 kelimeyi anlamlarıyla birlikte öğrendiğinizde, Kur’an’daki kelimelerin yaklaşık yarısını anlayabilir hâle gelirsiniz.
2. Arapça Dilbilgisini Öğrenin
Sadece kelimeleri öğrenmek, Kur’an’ın anlamını kavramak için yeterli değildir. Arapça dilbilgisini öğrenmek de temel bir adımdır. Arapçanın gramerini bilmek, Kur’an’ın anlamlarını daha hızlı kavramanızı sağlar çünkü cümle yapıları ve dil kuralları anlamı netleştirir.
Öğrenilecek En İyi Arapça Lehçesi Hangisi?
Arapça öğretmenlerinin sıkça karşılaştığı sorulardan biri şudur:
“Öğrenilecek en iyi Arapça lehçesi hangisidir?”
Pek çok yabancı öğrenici bu soruya evrensel, kesin bir cevap olduğunu düşünebilir. Ancak gerçek bundan çok farklıdır.
Arapça öğrenirken “mükemmel” bir lehçe yoktur. Sizin için en iyi lehçe, öğrenme amacınıza bağlıdır. Dolayısıyla hangi lehçeyi seçeceğiniz, Arapça öğrenme amacınıza göre değişir.
1. Amacınız Kur’an okumak ve İslam hakkında bilgi edinmekse…
Arapça, Kur’an-ı Kerim’in dilidir. Dolayısıyla İslam’ı daha iyi anlamak isteyenlerin Arapça öğrenmek istemesi son derece doğaldır. Bu durumda sizin için en iyi seçenek Klasik Arapça’ya odaklanmaktır. Klasik Arapça, Modern Standart Arapça (MSA)’ya benzerlik gösterdiğinden, başlangıçta MSA öğrenmek faydalı olabilir.
2. Amacınız bir Arap üniversitesinde eğitim görmekse…
Arapça üniversitelerde okumak istiyorsanız, Arapça okuma ve yazma becerilerini kazanmanız şarttır. Üniversitedeki kitapların çoğu Modern Standart Arapça ile yazılmıştır. Bu nedenle, Arapça üniversitelerde okumayı hedefleyen öğrenciler için en doğru tercih MSA’dır.
3. Arapçayı işiniz için öğrenmek istiyorsanız…
Suudi Arabistan veya Birleşik Arap Emirlikleri gibi Arap ülkelerinde çalışmayı planlıyorsanız, rapor hazırlamak, e-posta gönderip almak ve gerekli bilgileri okumak için Arapça bilmeniz gerekir.
Bu durumda öğrenmeniz gereken, iş dünyasında kullanılan dil olan Modern Standart Arapçadır.
4. Amacınız seyahat etmek ve Arap ülkelerini gezmekse…
Eğer Arap ülkelerine seyahat etmek, insanlarla konuşmak istiyorsanız, sizin için en uygun seçenek Halk Arapçası olacaktır. Çünkü günlük hayatta insanlar bu dili konuşur.
Hangi lehçeyi öğreneceğiniz ise, ziyaret etmeyi düşündüğünüz ülkeye göre değişir. Örneğin Irak’a gitmeyi planlıyorsanız, Irak Arapçası öğrenmelisiniz.
Eğer birden fazla Arap ülkesine gitmeyi planlıyorsanız, yaygın olarak anlaşılabilen lehçelerden birini seçmeniz gerekir. Mısır Arapçası veya Levant (Şam) Arapçası, birçok Arap ülkesinde kolaylıkla anlaşılır.
5. Halk Arapçasını kolay öğrenmek istiyorsanız…
Anadiliniz, Arapça öğrenmenizin zorluğunu veya kolaylığını etkileyebilir. Bu nedenle bazı lehçeler sizin için daha kolay olabilir.
Eğer anadiliniz Fransızca ise, Roman dillerinden etkilenen ve birçok kelimesi Fransızcadan türetilmiş olan Mağrip lehçelerini öğrenmek daha kolay gelecektir.
Eğer Japonca konuşuyorsanız, fonetik benzerlikler nedeniyle Levant (Şam) Arapçası, diğer lehçelere kıyasla daha kolay öğrenilebilir.
Arapçada Öğrenmesi En Kolay ve En Zor Lehçeler Hangileridir?
Arapçanın, özellikle de ikinci bir dil olarak öğrenildiğinde, dünyanın en zor dillerinden biri olduğunu zaten biliyorsunuz. Bunun en büyük sebeplerinden biri de, başka dillerde bulunmayan ve öğrenmesi güç olan sesleri barındırmasıdır; örneğin “ض” harfi. Bu yüzden birçok Arapça öğrenicisi, bazı “öğrenme kolaylıkları” arayışına girer veya en kolay öğrenilebilecek Arapça lehçesini bulmaya çalışır.
Arapça öğretmenlerine sık sık şu soru sorulur:
“Öğrenmesi en kolay Arapça lehçesi hangisi?”
Siz de muhtemelen Arapçada en kolay ve en zor lehçelerin hangileri olduğunu merak ediyorsunuz.
Buradaki en büyük sorun şudur: Bu soruya verilen cevap kişiden kişiye büyük ölçüde değişebilir. Sizin için en kolay lehçe, başkası için en zor olanı olabilir.
En Kolay Lehçelerden Biri: Mısır Arapçası
Pek çok kişi Mısır Arapçasını, öğrenilmesi en kolay lehçelerden biri olarak görür. Çünkü Mısır Arapçası birçok Arap ülkesinde yaygın olarak anlaşılır. Ayrıca bu lehçeyi öğrenmek için çok sayıda kaynak, ders materyali, film, dizi ve şarkı mevcuttur.
Mısır Arapçasını öğrenmek isterseniz, size yardımcı olacak özel öğretmenler bulmanız da mümkündür. Üstelik çevrim içi ortamda, bu lehçeyi konuşarak pratik yapabileceğiniz pek çok kişi bulabilirsiniz.
Bir Diğer Seçenek: Modern Standart Arapça (MSA)
Diğer günlük konuşma lehçelerinin aksine, Modern Standart Arapça belirli ve net bir gramer yapısına sahiptir. Bu nedenle öğretmenlerden, kitaplardan ve uygulamalardan sistematik şekilde öğrenilebilir.
Kaç Tane Arap Lehçesi Var?
Bugün dünyada kaç farklı Arap lehçesi olduğuna dair kesin bir sayı vermek oldukça zordur. Çünkü her ülkenin kendine has bir lehçesi vardır.
Lehçeleri daha yakından incelediğinizde, aynı ülke içinde bile şehirden şehre veya bölgeden bölgeye değişiklikler olduğunu görebilirsiniz. Örneğin Mısır’da, Kahire ile İskenderiye lehçeleri arasında bazı farklılıklar vardır. Ancak yine de iki şehir halkı birbirini rahatlıkla anlayabilir.
Bu küçük farklılıkları dikkate almazsak, yaklaşık olarak 25 farklı Arapça lehçesi bulunduğunu söyleyebiliriz.
Arap Lehçeleri Arasındaki Farklılıklar Nelerdir?
Farklı iki ülkeden Araplar bir araya geldiklerinde birbirleriyle Arapça konuşabilir ve söylediklerinin çoğunu anlayabilirler. Ancak kimi zaman, her ikisi de Arapça konuşuyor olsa bile, birinin kullandığı bir kelime veya ifadeyi diğeri açıklamasını isteyebilir.
Yıllar içerisinde Arap lehçeleri gelişmiş ve birbirlerinden farklılaşmıştır. Bu değişim, aynı anlama gelen farklı kelimelerin kullanımıyla ortaya çıkabilir. Örneğin “para” kelimesi için:
Suriye ve Lübnan’da “مصاري” (Masari) denir.
Mısır ve Suudi Arabistan’da ise “فلوس” (Fulus) kullanılır.
Bu Farklılıkların Nedenleri
Eski Dillerin Etkisi
Geçmişte Arapça konuşulan ülkelerde yaşayan insanlar, Aramice veya Kıptice gibi başka eski dilleri konuşan topluluklarla etkileşim hâlindeydi. Bu süreçte onların bazı kelimelerini alıp kendi dillerine kattılar. Zamanla bu kelimeler, Arap lehçelerinin bir parçası hâline geldi.
Savaşlar ve Fetihler
Orta Doğu’da binlerce yıldır birçok savaş yaşanmıştır. Bölgeler farklı milletler tarafından fethedildiğinde, yerel halk onların dillerinden bazı kelime ve ifadeleri öğrenip kendi lehçelerine dahil etmiştir.
Farklılıklar Sadece Kelimeyle Sınırlı Değil
Arap lehçeleri arasındaki farklar yalnızca aynı anlama gelen farklı kelimelerin kullanılmasından ibaret değildir. Bazı lehçelerde, kelimelerdeki harfler değiştirilir ya da tamamen düşürülür. Bunun amacı telaffuzu kolaylaştırmak ve konuşmayı hızlandırmaktır.
Örneğin:
“معهم” (onlarla) kelimesi,
Suudi Arabistan’ın bazı bölgelerinde “محّم” şeklinde söylenebilir.
Arap Lehçeleri Karşılaştırması
Özellikle konuşma dili olarak bir Arapça lehçesi öğrenmeyi planlıyorsanız, popüler lehçeleri karşılaştırmak faydalı olabilir. Böylece hangi lehçeyi öğrendiğinizde kaç kişiyle iletişim kurabileceğinizi ve bunun size nerede daha çok yarar sağlayacağını görebilirsiniz.
1. Mısır Arapçası
Mısır Arapçası, Mısır ve Sudan’da yaygın olan lehçedir. Dünyada 100 milyondan fazla insan tarafından konuşulmaktadır. Ancak bu lehçeyi öğrenmek, yalnızca bu iki ülke ile sınırlı kalmaz; başka ülkelerdeki insanlarla da anlaşmanıza yardımcı olabilir.
Mısır Arapçası, özellikle son yüzyılda medya ve sinemada sıkça kullanıldığı için oldukça tanıdık gelebilir.
Bu lehçeyi öğrenmek resmî mektuplar yazmak için yeterli olmasa da, turizm sektöründe çalışmayı planlıyorsanız çok işinize yarar.
2. Levanten (Şam) Arapçası
Bu lehçe; Lübnan, Ürdün, Suriye ve Filistin’de kullanılan lehçeleri kapsar. Dünyada 50 milyondan fazla insan tarafından konuşulmaktadır.
Levant Arapçasını diğer lehçelerden ayıran en belirgin özelliklerden biri, “ق” harfinin çoğunlukla “أ” ile değiştirilmesidir.
Örneğin: “قلب” (kalp) kelimesi, “Kalb” yerine “Alb” şeklinde telaffuz edilir.
Eğer Levant bölgesinde yaşamak istiyorsanız, bu lehçeyi öğrenmek birçok alanda size fayda sağlar.
3. Körfez Arapçası
Körfez Arapçası; Kuveyt, Suudi Arabistan, Katar, Umman, Yemen, Birleşik Arap Emirlikleri ve kısmen Irak’ın güneyi ile Ürdün’ün bazı bölgelerinde konuşulan lehçeleri ifade eder.
Körfez Arapçası, bazı açılardan Mısır Arapçasına benzer; ancak özellikle bazı harflerin telaffuzunda farklılıklar vardır.
En belirgin farklardan biri “ج” harfidir. Körfez lehçesinde genellikle “J” olarak okunur; ancak bazı yerlerde “Y” olarak telaffuz edilebilir.
Örneğin: “رجال” (adamlar) kelimesi bazı ülkelerde “rayyal”, bazılarında “rıccal” şeklinde söylenir.
Eğer Arap Yarımadası’nda veya bu bölgedeki şirketlerle çalışmayı planlıyorsanız, Körfez Arapçasını öğrenmek büyük bir avantaj sağlar. Özellikle petrol, rafine ürünler ve ticaret sektörlerinde iş bulma şansınızı artırır.
4. Mağrip / Fas Arapçası
Bu lehçe, Kuzey Afrika’nın batısında; Fas, Cezayir, Tunus ve Libya’da konuşulur.
Fransızca kökenli çok sayıda kelime içerdiğinden, eğer Fransızca biliyorsanız öğrenmeniz daha kolay olabilir.
Fas Arapçası konuşanlar genellikle hızlı konuşur ve bazı harfleri değiştirirler.
Örneğin:
“ر” harfi, Fransızcadaki gibi “غ” olarak telaffuz edilebilir.
“ق” harfi, “ك” ile değiştirilebilir.
En Yaygın Arapça Lehçesi Hangisidir?
Arapçayı iş amacıyla değil de insanlarla iletişim kurmak için, örneğin Arap dünyasında seyahat etmek için öğrenmek isteyenler açısından, en yaygın Arapça lehçesini öğrenmek, hedeflerine ulaşmalarını kolaylaştırır.
Arapça öğretmenlerinin genellikle verdiği tavsiye, ziyaret etmeyi planladığınız ülkenin lehçesini öğrenmenizdir. Ancak birden fazla Arap ülkesine seyahat etmeyi planlıyorsanız, bu ülkelerde en yaygın olarak anlaşılan lehçeyi seçmek istersiniz.
Arapça lehçeleri arasında en popüler olanı Mısır Arapçasıdır.
Geçtiğimiz yüzyıl boyunca Mısır lehçesi sinema sektöründe yaygın şekilde kullanılmıştır. Her yıl milyonlarca Arap ana dili konuşuru, Mısır lehçesiyle çekilmiş filmleri izler; bu da onların, Mısır Arapçasında geçen pek çok kelimeyi anlamalarını ve akılda tutmalarını kolaylaştırır.
İkinci seçenek ise Levant (Şam) Arapçasıdır.
Levant lehçesi, Mısır lehçesi kadar yaygın konuşulmasa da medya ve televizyon dizileri sayesinde birçok kişi tarafından anlaşılabilir.
En Faydalı Arapça Lehçe
İnsanlar yeni bir dil öğrenmeye başladığında, genellikle diğer insanlarla iletişim kurmak için ek bir araç kazanmak isterler. Arapça öğrenirken de aynı şey geçerlidir. Bu nedenle, amacınıza hizmet etmeyen bir dili öğrenmek istemezsiniz. Hangi lehçeyi seçeceğinizi belirlerken bunu göz önünde bulundurmanız gerekir.
Lehçeyi seçmeden önce, bu lehçeyi hangi amaçla öğrenmek istediğinizi netleştirmelisiniz:
Amacınız Kur’an okumak ve İslam hakkında bilgi edinmekse:
O hâlde Klasik Arapça öğrenmeniz gerekir. Bu, Kur’an’ın dilidir. Eski bir Arapça formu olduğundan, Kur’an’daki kavramları ve ifadeleri anlamanıza yardımcı olacak şekilde öğrenme sürecinizi uyarlamanız gerekir.
Bunu yaparken hem kelime dağarcığına hem de dilbilgisine odaklanmanız şarttır. Bu nedenle, uygulamalar veya kitaplarla çalışsanız bile, özel bir öğretmenden destek almanız faydalı olabilir.
Amacınız bir Arap üniversitesinde okumaksa:
Bu durumda Modern Standart Arapça (MSA) öğrenmeniz gerekir. MSA, hem öğrenciler hem de iş dünyası için en faydalı Arapça formudur. Üniversitedeki kitaplar, e-postalar ve resmî belgeler MSA ile yazıldığından, onu öğrenmek size büyük avantaj sağlar.
Amacınız seyahat ederken insanlarla konuşmaksa:
Bu durumda ya seyahat edeceğiniz ülkenin lehçesini öğrenmelisiniz ya da birden fazla ülkeyi ziyaret etmeyi planlıyorsanız Mısır Arapçasını tercih etmelisiniz. Daha önce de belirtildiği gibi, Mısır Arapçası Arap dünyasında yaygın olarak anlaşılır ve karşılaşacağınız insanların çoğuyla iletişim kurmanıza yardımcı olur.
Kur’an’a En Yakın Arap Lehçesi Hangisidir?
Kur’an’a en yakın Arap lehçesinin hangisi olduğu konusunda bazı tartışmalar vardır. Bazı kişiler Irak lehçesinin en yakın olduğunu söylerken, bazıları Levant (Şam) veya Körfez lehçelerini işaret edebilir.
Ancak şunu bilmelisiniz ki, bu lehçelerin tamamı zaman içinde evrim geçirmiştir ve artık Klasik Arapça ile aynı değildir. Eğer Klasik Arapça öğrenmeden Kur’an’ı okumak istiyorsanız, o hâlde Modern Standart Arapça (MSA) öğrenmelisiniz.
MSA, Klasik Arapça’ya benzer bir gramer yapısına sahiptir ve Kur’an çalışmalarınızı kolaylaştırır. Bu süreçte bir sözlük kullanmanız veya Tefsir okumanız gerekebilir. Genel olarak, Kur’an okumak için MSA sizin için en iyi seçim olacaktır.
İş Dünyası İçin En İyi Arap Lehçesi Hangisidir?
Arapça öğrenirken en çok merak edilen konulardan biri de budur.
Resmî belgelerle uğraşmanız gerekiyorsa: Modern Standart Arapça
Körfez ülkelerindeki yerel halkla telefon veya iş görüşmeleri yapacaksanız: Körfez lehçeleri
Turizm gibi bazı sektörlerde: Mısır Arapçası
Kur’an Hangi Arap Lehçesi ile Yazılmıştır?
Kur’an’ın yazıldığı dil, Klasik Arapçadır.
Kur’an İçin Hangi Arap Lehçesini Öğrenmeliyim?
Tercih edilen dil Klasik Arapçadır; ancak Modern Standart Arapça öğrenirseniz de Kur’an’ı okuyabilirsiniz.
Tercüme İçin Hangi Arap Lehçesi Kullanılır?
Genellikle tercümede Modern Standart Arapça kullanılır.
