Arapça Sayılar
Bu Arapça Sayılar konusundaki kapsamlı rehbere hoş geldiniz! Bu yazıda, Arapça’nın sayı sayma ve rakamlarla nasıl başa çıktığını keşfedeceğiz. Arapça sayılar sadece rakamları ezberlemekten ibaret değildir, dile yapı ve zarafet kazandıran belirli kuralları takip ederler.
Temelden başlayacağız:
- صِفر (sifr), yani Arapçada “sıfır” kelimesi. Bu sadece bir başlangıç noktası değil, aynı zamanda sayılarla ilgili küresel anlayışı kökten değiştiren bir kavramdır. Buradan itibaren, birden ona kadar olan sayıları adım adım tanıtacağız ve bu sayıların, niteledikleri isimlerle nasıl uyum sağladığını veya onlardan nasıl farklılaştığını göstereceğiz. İlerledikçe, 23 veya 45 gibi ondan büyük sayıların Arapçada nasıl bir mantıkla ve ritmik bir biçimde birleştirildiğini göreceksiniz.
Bu süreçte, önemli dil bilgisi kurallarını da açıklayacağız. Örneğin, sayıların isimlerin cinsiyetiyle nasıl uyum sağladığı veya sağlamadığı, onluklarda ne zaman -ûn ve -īn eklerinin kullanılacağı ve sayı ne kadar büyük olursa olsun, ismin tekil formda tutulması gerektiği gibi kuralları öğreneceksiniz. Yazının sonunda ise Arapçada yüzlü sayılara dair bazı bilgiler vereceğiz.
Bu kapsamlı makalenin sonunda, Arapça sayıların nasıl çalıştığını net bir şekilde anlayacak ve onları günlük yaşamda doğru bir şekilde kullanma konusunda özgüven kazanmış olacaksınız.
Ayrıca sizin için Arapça sayılarla ilgili kısa bir test de hazırladık. Bu nedenle yazının sonuna kadar okumayı unutmayın ve bilgilerinizi test etmek için teste katılın.
Hazır mısınız?
Bunu Biliyor muydunuz?
Günlük yaşamda kullandığımız rakamlar (1, 2, 3) “Arap rakamları” olarak adlandırılır; ancak aslında Hindistan'da icat edilmişlerdir! Arap dünyasında bu rakamlar “Hint rakamları” (أرقام هندية – arkām hindiyya) olarak bilinirken, geleneksel Arapça yazıyla kullanılan rakamlar (١, ٢, ٣) “Arap rakamları” (أرقام عربية – arkām arabiyya) olarak adlandırılır.
Neden Arapça Sayıları Öğrenmelisiniz?
Arapça sayılar günlük yaşamda yaygın olarak kullanılır. Saat söylemekten alışverişe kadar her yerde karşınıza çıkar. Bu sayıları öğrenmek, Arapça konuşulan ülkelerde çok daha rahat hareket etmenizi sağlar.
1. Tarihler ve Takvimler
Hicri takvim olarak da bilinen İslami takvim Arapça sayılar kullanır. Bu sayıları anlamak, özellikle Ramazan veya Bayram gibi dini zamanlarda tarihleri okuyabilmek açısından oldukça önemlidir.
Örnek:
- “Bugünün tarihi 15 Ramazan 1445.”
- Arapça: “اليوم هو 15 رمضان 1445”
(Elyevm huve hamsate aşer ramazan erbatu ve erbain ve mi’e).
2. Fiyatlar ve Pazarlık
Yerel pazarlarda alışveriş yaparken fiyatlar genellikle Arap alfabesiyle yazılır. Bu sayıları tanımak, daha iyi pazarlık yapmanızı ve yanlış anlamaları önlemenizi sağlar.
Örnek:
- “Bu 50 dirheme mal oluyor.”
- Arapça: “هذا بخمسين درهماً”
(Hâzâ bi-hamseyn dirhemen). - Pazarlık önerisi: “Fiyatı 40 dirheme düşürebilir misiniz?”
- Arapça: “هل يمكنك تخفيض السعر إلى أربعين درهماً؟”
(Hel yumkinuke tahfîd es-si’r ilâ arba’în dirhemen?).
- Arapça: “هل يمكنك تخفيض السعر إلى أربعين درهماً؟”
3. Telefon Numaraları
Telefon numaraları da Arap rakamlarıyla yazılır, bu yüzden onları ezberlemek iletişim için oldukça önemlidir.
Örnek:
- “Telefon numaram 0555-123-456.”
- Arapça: “رقم هاتفي هو ٠٥٥٥-١٢٣-٤٥٦”
(Rakmu hâtifî huve sıfr hamsa hamsa hamsa – vahid isnan selase – erba’a hamsa sitte).
4. Saat Söyleme
Arapçada saati söylemeyi bilmek, günlük planlar ve randevular için vazgeçilmezdir.
Örnek:
- “Şu an saat 3:30.”
- Arapça: “الساعة الثالثة والنصف”
(Es-sâa es-sâlise ve’n-nısf). - “7:45’te buluşalım.”
- Arapça: “لنلتقي عند الساعة السابعة وخمس وأربعين دقيقة”
(Lineltekî ‘inde es-sâa es-sâbi’a ve hams ve erbain dakîka).
- Arapça: “لنلتقي عند الساعة السابعة وخمس وأربعين دقيقة”
5. Alışveriş ve Ödeme İşlemleri
Market alışverişinden hizmet ödemelerine kadar sayılar her yerde karşımıza çıkar. Fiyatları nasıl söyleyeceğinizi bilmek, işlemlerinizi çok daha kolaylaştırır.
Örnek:
- “Bu gömlek 75 riyal.”
- Arapça: “هذا القميص بخمسة وسبعين ريالاً”
(Hâzâ el-kamîs bi-hamsete ve seb’în riyâlen). - “3 kilo elma almak istiyorum.”
- Arapça: “أريد شراء ثلاثة كيلوغرامات من التفاح”
(Urîdu şirâ’e selâsete kîlogrâmât min et-tuffâh).
- Arapça: “أريد شراء ثلاثة كيلوغرامات من التفاح”
Arapçada Sıfır
Arapçada sayıların yolculuğu صِفر (sıfr), yani “sıfır” kelimesiyle başlar. Sadece bir yer tutucu olmaktan öte, sıfır kavramı matematiği devrimsel biçimde değiştirmiştir. “Hiçlik” kavramının bir sayı olarak kabul edilmesi, daha önceki sistemlerde imkânsız olan hesaplamaları mümkün kılmıştır. Bu yenilik, ilk olarak eski Hindistan’da geliştirilmiş ve sonrasında El-Harezmi gibi Arap matematikçiler tarafından benimsenip yaygınlaştırılmıştır. Bu çalışmalar, günümüzde kullandığımız küresel rakam sistemini büyük ölçüde etkilemiştir.
Arap Rakamları 1'den 100'e
Arapça Rakamlar 1 – 19
Arapçada birden ona kadar olan sayıları öğrenmek, sayı saymayı ve sayı sistemini anlamanın temelidir.
Sayı
Türkçe Okunuş
Arapça Yazılış
1
Vâhid
واحد
2
İsnân
اثنان
3
Selâse
ثلاثة
4
Erba‘a
أربعة
5
Hamsa
خمسة
6
Sitte
ستة
7
Seb‘a
سبعة
8
Semâniye
ثمانية
9
Tis‘a
تسعة
10
Aşera
عشرة
11
Ehade aşer
أحد عشر
12
İsnâ aşer
اثنا عشر
13
Selâsete aşer
ثلاثة عشر
14
Erba‘ate aşer
أربعة عشر
15
Hamsate aşer
خمسة عشر
16
Sitete aşer
ستة عشر
17
Seb‘ate aşer
سبعة عشر
18
Semâniyete aşer
ثمانية عشر
19
Tis‘ate aşer
تِسعةَ عَشَر
Arapçada bir (واحِد – vâhid) ve iki (اِثنان – isnân) sayıları, diğer sayılardan farklı olarak nitelendirdikleri ismin ardından gelirler. Ayrıca, bu sayılar isimle cinsiyet bakımından uyumludur. Yani, isim erilse sayı da eril, dişilse sayı da dişil olur.
Buna ek olarak, bazı durumlarda Arapçada ikil form (tesniye) zaten “iki” anlamını içerdiğinden, “اثنان” kelimesinin kullanımı gereksiz hâle gelir.
Örneklerle Açıklama:
Bir kitap
Kitâbun vâhid
كِتابٌ واحِد
Bir elma
Tufâhatun vâhide
تُفاحةٌ واحِدة
İki kitap
Kitâbâni isnân
كِتابانِ اثنان
İki elma
Tufâhatâni isnâtân
تُفاحَتانِ اثنَتان
Bende bir kitap var
Ledeyyye kitâbun
لَدَيَّ كِتابٌ
İki kitap aldım
İştereytu kitâbeyn
اِشتَرَيتُ كِتابَين
Arapçada 3–9 arasındaki sayılar niteledikleri ismin önünde yer alır ve isimle cinsiyet açısından zıt olur:
Üç kitap
كتاب (E)
Selâsetü kutubin
ثَلاثَةُ كُتُبٍ
Altı elma
تفاحة (D)
Sittü tuffâhâtin
سِتُّ تُفّاحاتٍ
Sekiz kalem
قلم (E)
Semâniyetü aklâmin
ثَمانِيةُ أقلامٍ
Beş saat
ساعة (D)
Hamsü sâ‘âtin
خَمسُ ساعاتٍ
Dokuz şehir
مدينة (D)
Tis‘u mudunin
تِسعُ مُدُنٍ
“On” sayısı (عشرة) isimden sonra gelir ve cinsiyet olarak ona zıt olur. Erkek ismi “عشرة” alırken, dişi isim “عشر” alır. “عشر” kelimesine “ة” harfi eklenerek erkek sayı dişi hale getirilir.
On kitap
كتاب (E)
Aşeretü kutubin
عَشرةُ كُتُب
On araba
سيّارة (D)
Aşru seyyârâtin
عَشرُ سَيّارات
On bir (أحد عشر) ve on iki (اثنا عشر) sayıları iki parçalı bir yapıyı takip eder ve bu iki parça isimle aynı cinste olur. İsim tekil kalır ve akuzatif (belirtme durumu) hâlini alır.
On bir kitap
كتاب (E)
Ehade aşera kitâben
أحَدَ عشَر كتابًا
On bir çanta
حقيبة (D)
İhdâ aşerete hakîbaten
إحدى عشرةَ حقيبةً
On iki sandalye
كرسي (E)
İsnâ aşera kursiyyen
اثنا عشَر كُرسيًّا
On iki araba
سيارة (D)
İsnetâ aşerete seyyâreten
اثنتا عشرةَ سيّارةً
On üç (ثلاثة عشر) ile on dokuz (تسعة عشر) arasındaki sayılar da iki parçalı bir yapıyı takip eder. İlk kısım (3–9) isimle zıt cinste olurken, ikinci kısım (عشر) isimle aynı cinste olur. İsim tekil kalır ve akuzatif (belirtme) hâlindedir.
On beş (erkek) öğrenci
طالب (E)
Hamsete aşera tâliben
خَمسةَ عَشر طالِبًا
On beş (kız) öğrenci
طالبة (D)
Hams aşerete tâlibeten
خَمس عَشرةَ طالِبةً
Arapçada Onluklar
Yirmi (عُشرون) ve onun katları (ثلاثون, أربعون vb.) gibi sayılar, isimden önce gelir ve ismin cinsiyetine göre değişmezler. Bu durumda isim tekil ve hâl olarak mansûb (nesne durumu) olur. Bu sayılar ayrıca gramerdeki hâl durumuna göre iki farklı son ek alır: -ûn (ون) ve -īn (ين).
-ûn eki merfû (özne) durumunda kullanılırken, -īn eki mansûb (nesne) veya mecrûr (edattan sonra gelen) durumlarda kullanılır. Örneğin, “Sınıfta yirmi öğrenci var” cümlesi Arapça’da عُشرونَ طالِبًا şeklindedir; “Yirmi öğrenci gördüm” cümlesi ise رأيتُ عِشرينَ طالِبًا şeklinde ifade edilir. Bu farklılıklar, Arapçadaki hâl sistemine uygun gramatikal kesinliği sağlar.
Sayı (TR)
Arapça Rakam
Türkçe Okunuş
Arapça Yazılış
Yirmi
٢٠
İşrûn
عشرون
Otuz
٣٠
Selâsûn
ثلاثون
Kırk
٤٠
Erba‘ûn
أربعون
Elli
٥٠
Hamsûn
خمسون
Altmış
٦٠
Sittûn
ستون
Yetmiş
٧٠
Seb‘ûn
سبعون
Seksen
٨٠
Semânûn
ثمانون
Doksan
٩٠
Tis‘ûn
تسعون
Onlukların ötesindeki sayılar , örneğin 23, 45 ve 66 gibi, birler (1–9) ile onlar (20, 30 vb.) kombinasyonuna dayanan yapılı bir sisteme uyar. Bu sistem, anlaşıldığında tutarlı ve kolayca uygulanabilir dilbilgisel kurallara sahiptir.
Örneğin, Arapçada 23 demek için önce birler (üç) —,ثلاثة (selâsete) ,sonra “ve” anlamına gelen و, ardından onlar (yirmi) gelir. Ortaya çıkan ifade ثلاثةٌ وعشرون (selâsetün ve işrûne), yani “üç ve yirmi” şeklindedir. Eğer bir nesneden bahsediliyorsa, birler basamağındaki sayı cinsiyet açısından zıt kurala uyar; eril bir isim dişi sayı alır, dişi bir isim ise eril sayı ile kullanılır.
Yirmi üç kitap
كتاب (E)
Selâsetün ve işrûne kitâben
ثَلاثةٌ وعِشرونَ كِتابًا
Yirmi üç araba
سيّارة (D)
Selâsün ve işrûne seyyâreten
ثَلاثٌ وعِشرونَ سيّارةً
Yüzlü Sayılar
Yüz (مِئة) ve onun katları gibi sayılar, cinsiyetten bağımsız olarak tutarlıdır. Bu sayılarla birlikte kullanılan isim, izafet yapısında (tamlamada) tekil ve cer hâlinde (mecrûr) kalır.
Birçok öğrencinin yaşadığı sorun, Arapçada sayıları öğrenmede zorluk çekmeleridir. Bunun temel nedeni, her bir sayıyı tek başına öğrenmeye çalışmalarıdır. Bu yaklaşım, işi onlar için sadece daha da zorlaştırır.
Sayı
Türkçe Okunuş
Arapça Yazılış
100
Mi'e
مئة
200
Mi'etân
مئتان
300
Selâs mi'e
ثلاثمئة
400
Erba‘ mi'e
أربعمئة
500
Hams mi'e
خمسمئة
600
Sitt mi'e
ستمئة
700
Seb‘ mi'e
سبعمئة
800
Semân mi'e
ثمانمئة
900
Tis‘ mi'e
تسعمئة
Yüz (مِئة) ve onun katları gibi sayılar, cinsiyetten bağımsız olarak tutarlıdır. “Yüzler” ile izafet (tamlamalı) yapıda kullanıldığında, isim tekil ve cer hâlinde (mecrûr) kalır.
Yüz kitap
كتاب (E)
Mi'etü kitâb
مِئةُ كِتاب
Yüz araba
سيّارة (D)
Mi'etü seyyâre
مِئةُ سيّارة
Yüzün üzerindeki sayılar için, ilgili “yüz” ifadesi, daha küçük sayılarla kendi kurallarına uygun şekilde birleştirilir.
İki yüz üç kitap
كتاب (E)
Mi’etâni ve selâsetü kutubin
مِئتانِ وثَلاثةُ كُتُبٍ
Hızlı Test
Arapça sayılara dair bilginizi pekiştirmeye kısa bir testle devam edelim!
Cevaplarınızı bir yere not edin, ardından aşağıdaki doğru cevaplarla karşılaştırarak kendinizi değerlendirin.
Bol şans!
“Sıfır” kelimesinin Arapça karşılığı hangisidir?
A. واحد
B. صفر
C. عشرة
D. اثنان
“Dört kitap” ifadesi Arapçada nasıl söylenir?
A. أربَعةُ كِتابًا
B. أربَعةُ كُتُبٍ
C. أربَعُ كِتابًا
D. أربَعُ كُتُبٍ
“On bir kalem” ifadesinin doğru Arapça karşılığı nedir?
A. أحَدَ عَشَرة قَلمًا
B. إحدى عَشرةَ قلمًا
C. أحَدَ عَشَرَ قلمًا
D. إحدى عَشَر قلمًا
“Yirmi öğrenci” Arapçada nasıl söylenir?
A. عِشرون طالِبًا
B. عِشرين طالِبًا
C. عِشرون طُلّاب
D. عِشرين طُلّابٍ
1. B
2. B
3. C
4. A
Son Söz
Arapça sayılar sadece saymaktan ibaret değildir. Dilin yapısına ve zarafetine açılan bir penceredir. İster nesneleri sayın, ister miktarları tanımlayın ya da günlük konuşmalarda sayıları kullanın, artık bunu güvenle ve doğru bir şekilde yapmanız için gereken araçlara sahipsiniz.
Alıştırma yapmaya devam edin; yakında Arapça sayılar da kendi ana dilinizdeki sayılar kadar doğal gelmeye başlayacak.
Harika iş çıkardınız, iyi öğrenmeler!
